De naturelkleur van hennep en vlas

De naturelkleur van vlas en hennep

Als we meerdere cones garen of meerdere rollen van een stof versturen, letten we altijd op de productie- of verfbatch. Anders dan bijvoorbeeld polyester zijn katoen, wol, linnen en hennep immers natuurlijke materialen waarvan de basiskleur door allerlei factoren wordt beïnvloed. Zelfs nadat ze op precies dezelfde manier zijn geverfd kunnen er daardoor nog kleine kleurverschillen zijn.

Als geverfde stoffen en garens al kleine kleurverschillen kunnen vertonen, dan geldt dit uiteraard nog meer voor naturelkleuren. Vooral bij hennep en vlas (linnen) kunnen de naturelkleuren soms uiteenlopen. Dat heeft alles te maken met het proces dat de vezels ondergaan voordat ze worden gesponnen.

Wat zijn de vlas- en hennepvezels waarvan textiel wordt gemaakt?

De hennep- en vlasvezels waarvan textiel wordt gemaakt zitten in de stengel van de plant en zijn bekend om hun hoge sterkte. In de plant zorgen ze voor stabiliteit, stevigheid en flexibiliteit maar ook voor de bescherming van de 'bastvaten', die zorgen voor het transport van water en voedingsstoffen. Ze bevinden zich in bundels die als het ware zijn ingekapseld door aan de buitenkant de cortex (bast) van de plant en aan de binnenkant het floëem, waarin zich onder andere de genoemde bastvaten bevinden. De vezelbundels worden bijeengehouden door pectine, een polymeer dat in de celwand voorkomt en zorgt voor stevigheid.

Om de vezels te kunnen gebruiken, moeten ze eerst worden vrijgemaakt, dat wil zeggen losgemaakt van de omliggende lagen. Dat gebeurt door een natuurlijk proces, roten. Er zijn meerdere methodes om te roten maar de meest gebruikte is om de planten na de oogst enkele weken op het veld te laten liggen en ze af en toe te keren. Het roten gebeurt dan onder invloed van regenwater en zon door bacteriën, schimmels en andere micro-organismen die de organische materie rondom de vezel afbreken. De gesteldheid van de bodem en het weer bepalen dus mede de intensiteit van het roten en daarmee ook de duur van het proces. Ook de kleur van de vezel wordt door het roten bepaald. In de loop van dit proces verkleuren ze van groen naar strogeel en grijs tot zelfs zwart. Als de kleur te gelig is, dan hebben de planten te kort geroot, zijn ze te grijs of zwart dan hebben ze te lang op het veld gelegen.

Just in time proces

Voor de boer is de duur van het roten een soort Just-in-time proces. Het probleem met het roten is altijd dat het een moeilijk te controleren natuurlijk proces is, dat pas stopt als de planten droog zijn. Pas dan, als ze voldoende geroot én droog zijn kunnen hennep en vlas worden gebaald en worden opgeslagen. In Noord-Europe levert dat vooral bij hennep nog wel eens problemen op, omdat die plant pas aan het eind van de zomer wordt gemaaid. Juist in de tijd dat de natte herfstmaanden voor de deur staan. Het gevaar van 'overroten' ligt dan altijd op de loer. Bij vlas speelt dit minder omdat die veel eerder geoogst wordt, in een tijd van het jaar dat er minder regen valt en er ook meer zon is. Deze factoren verklaren wel waarom de naturelkleur van zowel vlas als hennep over meerdere jaren en van verschillende teeltgebieden bijna nooit hetzelfde kan zijn.

Om toch te komen tot een redelijk uniforme kleur worden verschillende batches daarom al in een vroeg stadium, nog voordat er garen van wordt gemaakt, gemengd. Batches van meerdere jaren en van verschillende herkomst, zelfs van verschillende landen, worden dan op basis van kleur bijeengevoegd. Soms worden oogsten van meer dan twintig locaties en drie jaar bijeengevoegd, en zelfs dan zijn er nog kleine kleurverschillen.

Hoe meer mogelijkheden er zijn om te mengen, hoe groter de kans om een enigszins uniforme kleur te bereiken. Vlas is daarbij in het voordeel ten opzichte van hennep omdat er nu eenmaal veel meer vlas wordt verbouwd dan hennep. De mogelijkheden om de hennep van verschillende oogsten en gebieden te mengen zijn kleiner wat kan leiden tot grotere kleurverschillen dan bij vlas/linnen. De praktijk van het mengen van partijen van verschillende gebieden en jaren maakt het ook vrijwel onmogelijk om precies te bepalen uit welk land de in een stof of garen gebruikte hennep of linnen afkomstig is.